Εγκεφαλική παράλυση
Eγκεφαλική παράλυση ονομάζουμε εκείνη τη διαταραχή που επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να ελέγχει το μυϊκό του σύστημα. Προκαλείται από βλάβες ή καταστροφή τμημάτων του εγκεφάλου που σχετίζονται με την κίνηση και τη συνεργασία των μυών κατά την κίνηση.
Πρώιμα σημεία εγκεφαλικής παράλυσης είναι η καθυστέρηση στην επίτευξη αναπτυξιακών στόχων (milestones)– το παιδί καθυστερεί να γυρίσει μόνο του το κορμί του στο κρεβάτι, να μπουσουλήσει, να κάτσει ή να περπατήσει.
Παρόλο που δε υπάρχει ειδική θεραπεία η νευρολογική βλάβη είναι στάσιμη και δεν χειροτερεύει καθώς το παιδί μεγαλώνει. Εκείνο που χειροτερεύει είναι το αποτέλεσμα της δράσης του επηρεασμένου λόγω της νευρολογικής βλάβης μυϊκού τόνου στο μυοσκελετικό σύστημα.
Πρώιμη παρέμβαση (φυσικοθεραπεία, νάρθηκες, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή, χρήση βοηθητικών συσκευών κ.ο.κ.) μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τις λειτουργικές δεξιότητες του παιδιού.
Αίτια
Στις περισσότερες περιπτώσεις εγκεφαλικής παράλυσης η ακριβής αιτία δεν μπορεί να προσδιορισθεί. Δυσπλασίες, λοιμώξεις ή τραυματισμοί του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου κατά την ενδομήτριο ζωή, τη στιγμή της γέννησης ή και μετά από αυτή μπορεί να προκαλέσουν εγκεφαλική παράλυση. Τα πρόωρα μωρά και τα μωρά με χαμηλό βάρος γέννησης έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εκδηλώσουν εγκεφαλική παράλυση
Περιγραφή
Τα προβλήματα που σχετίζονται με την εγκεφαλική παράλυση μπορεί να είναι ήπια, μέτριας βαρύτητας ή πολύ σοβαρά. Έτσι υπάρχουν παιδιά που μπορούν να περπατήσουν ανεξάρτητα και άλλα που χρειάζονται βοηθητικές συσκευές όπως βακτηρίες ή τροχήλατους περιπατητήρες ενώ στις βαρύτερες περιπτώσεις χρειάζεται ηλεκτροκίνητο καροτσάκι.
Τύποι Εγκεφαλικής παράλυσης
Υπάρχουν τέσσερις τύποι εγκεφαλικής παράλυσης. Η διάγνωση του τύπου είναι δυνατή όταν το παιδί είναι δύο ετών.
- Σπαστική μορφή. Η πιο συχνή μορφή εγκεφαλικής παράλυσης είναι η σπαστική η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένο μυϊκό τόνο με συνέπεια σφικτά άκρα και δύσκαμπτες αρθρώσεις.. Η κίνηση του παιδιού είναι δύσκολη.
Όταν προσβάλλονται και τα δύο πόδια (σπαστική διπληγία) ο αυξημένος μυϊκός τόνος στα πόδια και τα ισχία οδηγούν σε έσω στροφή και διασταύρωση των γονάτων μεταξύ τους κατά τη βάδιση (ψαλιδωτή βάδιση)
Όταν προσβάλλεται μόνο το ένα ημιμόριο του σώματος (σπαστική ημιπληγία), το άνω άκρο είναι συχνά σοβαρότερα προσβεβλημένο από το κάτω.
Όταν προσβάλλονται και τα τέσσερα άκρα και ο κορμός (σπαστική τετραπληγία) η ανεξάρτητη βάδιση μπορεί να είναι πολύ δύσκολη ή και αδύνατη. Επιπρόσθετα μπορεί να είναι προσβεβλημένοι οι μύες του στόματος και η γλώσσα με αποτέλεσμα δυσκολίες στην κατάποση και τη λήψη τροφής. - Αθετωσική (δυσκινητική) μορφή. Το παιδιά με αθετωσική εγκεφαλική παράλυση έχουν χαμηλό μυϊκό τόνο (χαλάρωση ) με αποτέλεσμα τα κάτω άκρα να είναι αδύναμα και χαλαρά. Στην αθετωσική εγκεφαλική παράλυση παρατηρούμε ανεξέλεγκτες ακούσιες κινήσεις όλου του σώματος. Το παιδί δυσκολεύεται να κάτσει και να περπατήσει.
- Αταξική μορφή. Στη σπάνια αυτή μορφή εγκεφαλικής παράλυσης επηρεάζεται η ισορροπία και η εν τω βάθει αισθητικότητα. Υπάρχει φτωχή συνεργασία των μυών μεταξύ τους, ασταθής βάδιση και δυσκολία στις λεπτές κινήσεις (το παιδί δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει μολύβι ή να κουμπώσει ένα κουμπί).
- Μικτή μορφή.
Στη μικτή μορφή εγκεφαλικής παράλυσης συνυπάρχουν συμπτώματα σπαστικής και αθετωσικής εγκεφαλικής παράλυσης. Κάποιοι μύες είναι σφικτοί και κάποιοι άλλοι χαλαροί. Συνυπάρχουν δυσκαμψία και ακούσιες κινήσεις.
Σύνοδες βλάβες
- Νοητική υστέρηση
- Σπασμοί
- Διαταραχές όρασης
- Βραχέα (κοντά) άκρα
- Σκολίωση
- Οδοντιατρικά προβλήματα
- Μερική ή πλήρης κώφωση
- Δύσκαμπτες αρθρώσεις
Η εξέταση από το θεράποντα ιατρό
Ιατρικό ιστορικό και Φυσική εξέταση
Ο θεράπων ιατρός του παιδιού θα ζητήσει ένα πλήρες ιατρικό ιστορικό. Αυτό θα τον βοηθήσει να αποκλείσει άλλες διαταραχές που μπορεί να προκαλούν κινητικά προβλήματα όπως γενετικές ή μυϊκές παθήσεις, μεταβολικές διαταραχές ή όγκους του νευρικού συστήματος.
Στη συνέχεια θα εκτιμήσει τον μυϊκό τόνο και τα αντανακλαστικά του παιδιού ενώ μπορεί να θελήσει να δει το παιδί να περπατάει, να μπουσουλάει, να κάθεται ή να ξαπλώνει.
Αν το παιδί είναι μικρότερο του ενός έτους ο θεράπων μπορεί να χρειαστεί να το επανεξετάσει μετά από μερικούς μήνες προτού θέσει την διάγνωση της εγκεφαλικής παράλυσης.
Ο ιατρός τέλος κατά τη διάρκεια της εξέτασης θα συνεκτιμήσει και άλλες καταστάσεις που συνδέονται με την εγκεφαλική παράλυση όπως το νοητικό επίπεδο, την εκδήλωση σπασμών, την ύπαρξη προβλημάτων όρασης κ.ο.κ.
Παρακλινικές εξετάσεις
Δεν υπάρχουν εξετάσεις αίματος ή απεικονιστικές εξετάσεις που να μπορούν να θέσουν τη διάγνωση της εγκεφαλικής παράλυσης. Παρόλα αυτά γίνεται πάντα μαγνητική τομογραφία (MRI) του εγκεφάλου η οποία μπορεί να αναδείξει βλάβες ή καταστροφή τμημάτων αυτού.
Θεραπεία
Οι ασθενείς με εγκεφαλική παράλυση είναι πιθανό να εξαρτώνται από την οικογένεια τους και από ειδικούς θεραπευτές – ιατρούς σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Διάφοροι τύποι επαγγελματιών υγείας υπεισέρχονται στην αντιμετώπιση της εγκεφαλικής παράλυσης. Ανάλογα με τον τύπο της εγκεφαλικής παράλυσης, εκτός από τα όποια βοηθήματα, το παιδί μπορεί να χρειάζεται:
- Ορθοπαιδική αξιολόγηση, παρακολούθηση και παρέμβαση από εξειδικευμένο Παιδοορθοπαιδικό προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα που σχετίζονται με τα οστά, τους τένοντες, τα νεύρα και τις αρθρώσεις.
- Φυσικοθεραπευτική παρέμβαση για βελτίωση της κίνησης και της δύναμης
- Εργοθεραπευτική παρέμβαση προκειμένου το παιδί να μάθει να ανταποκρίνεται στις καθημερινές του ανάγκες (λήψη τροφής, ντύσιμο κ.ο.κ.)
- Λογοθεραπευτική παρέμβαση
- Παρέμβαση από κοινωνικό λειτουργό
- Παρέμβαση από ψυχολόγο προκειμένου να βοηθηθούν οι γονείς και οι οικογένειες να διαχειριστούν το stress που προκαλεί η παρουσία και η ανατροφή ενός τέτοιου παιδιού
- Εκτίμηση από οφθαλμίατρο, νευρολόγο, διατροφολόγο.
Συντηρητική θεραπεία
Φυσικοθεραπεία. Έναρξη φυσικοθεραπείας συνίσταται αμέσως μετά τη διάγνωση προκειμένου το παιδί να μάθει να κάθεται, να περπατά και να χρησιμοποιεί το αναπηρικό καροτσάκι. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τη μυϊκή ισχύ, την ισορροπία και τη συνεργασία των μυών μεταξύ τους. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να συμπεριλάβει ευχάριστες δραστηριότητες όπως το κολύμπι και τη θεραπευτική ιππασία.
Νάρθηκες. Η χρήση ναρθήκων μπορεί να βελτιώσει το εύρος κίνησης και τη σταθερότητα των αρθρώσεων, να προλάβει τις συγκάμψεις και να βελτιώσει τη λειτουργία των χεριών και των ποδιών. Με τους νάρθηκες μπορεί να αντιρροπιιστεί η έλλειψη μυϊκής ισορροπίας.
Botox (Botulinumtoxin). Το συγκεκριμένο φάρμακο ενίεται σε σπαστικούς μύες προκειμένου να τους χαλαρώσει. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε παιδιά μικρότερα των 5 ετών σε συνδυασμό με τη χρήση ναρθήκων.
Φαρμακευτική αγωγή. Συχνά χρησιμοποιούνται φάρμακα για τον έλεγχο των σπασμών και του αυξημένου μυικού τόνου και για τη μείωση της δυσκαμψίας και των παράδοξων κινήσεων.
Χειρουργική Θεραπεία
Σε σοβαρές συγκάμψεις η χειρουργική επιμήκυνση των προσβεβλημένων μυών από τον εξειδικευμένο Παιδοορθοπαιδικό μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα του παιδιού να κινείται και να περπατά. Ταυτόχρονα μειώνοντας το stress που οι υπερτονικοί μύες ασκούν στα οστά και στις αρθρώσεις αποφεύγονται οι όψιμες παραμορφώσεις και τα εξαρθρήματα
Κάποια παιδιά με εγκεφαλική παράλυση ενδέχεται να χρειαστεί να χειρουργηθούν προκειμένου να διορθωθούν τυχόν παραμορφώσεις των άνω ή των κάτω άκρων ή παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης (σκολίωση)
Η εφαρμογή αντλίας ενδοραχιαίας έγχυσης βακλοφαίνης μπορεί να είναι χρήσιμη σε περιπτώσεις εκσεσημασμένης σπαστικότητας. Με τη μέθοδο αυτή μια μικρή αντλία τοποθετείται κάτω από το δέρμα και απελευθερώνει περιοδικά ποσότητα του μυοχαλαρωτικού φαρμάκου βακλοφαίνη.
Σε περιπτώσεις που η εφαρμοζόμενη θεραπεία αποτύχει να ελέγξει τη σπαστικότητα ο γιατρός μπορεί να συστήσει επιλεκτική ραχιαία ριζοτομή. Με τη μέθοδο αυτή διατέμνονται στη σπονδυλική στήλη επιλεκτικά τα νεύρα που ελέγχουν τον τόνο στις μυϊκές ομάδες με σπαστικότητα μειώνοντας έτσι τον σπασμό και ανακουφίζοντας από τον πόνο που συχνά τον συνοδεύει.
Συμβουλές σε γονείς παιδιών με εγκεφαλική παράλυση
Οι γονείς παιδιών με εγκεφαλική παράλυση συχνά νιώθουν ενοχή και πόνο για την κατάσταση των παιδιών τους. Τα παρακάτω μπορεί να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αποτελεσματικότερα.
- Μάθετε όσο περισσότερα μπορείτε για την εγκεφαλική παράλυση. Αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε το πρόβλημα ζητήστε τη βοήθεια ενός οικογενειακού συμβούλου ή ειδικών. Ενημερωθείτε για τις σύγχρονες θεραπείες και τις δυνατότητες που η τεχνολογία προσφέρει.
- Συνεργαστείτε με ειδικούς (δάσκαλοι ειδικής αγωγής) στο σχολείο του παιδιού σας και σχεδιάστε μαζί τους ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του παιδιού σας.
- Δείξτε την αγάπη σας και ενθαρρύνετε το παιδί. Η στήριξη από την οικογένεια είναι πολύ σημαντική στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. Έχετε υπομονή και μη σταματάτε να ελπίζετε
- Ζητήστε βοήθεια και από άλλα μέλη της οικογένειας και φίλους. Η φροντίδα ενός παιδιού με εγκεφαλική παράλυση είναι ιδιαίτερα κουραστική. Εκπαιδεύεστε και άλλους να συμμετέχουν σε αυτή ώστε να έχετε χρόνο για ξεκούραση.
Πηγές:
POSNA
PEDIATRIC ORTHOPAEDICS SECRETS STAHELI, SONG
Ευάγγελος Ι. Δημητρίου
Χειρουργός Ορθοπαιδικός Παιδοορθοπαιδικός
ORTHOPAIDIMITRIOU
Ευάγγελος Ι. Δημητρίου MD, MSc
Χειρουργός Ορθοπαιδικός Ενηλίκων και Παίδων
Επικοινωνία
Π. Τσαλδάρη 32-34, Μελίσσια Λεβέντη 1-3, Αλιβέρι
Ωράριο λειτουργίας
Ιατρείο Μελισσίων
Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή: 16:00 – 21:00
Ιατρείο Αλιβερίου
Δευτέρα, Πέμπτη: 10:00 – 14:00 & 17:30 – 20:30